การเตรียมห้อมเปียก
เราก็รู้จักประวัติความเป็นมาของเสื้อม่อฮ่อมและการเรียกกับการเขียนของคำว่าม่อฮ่อมที่เราใช้ได้ ต่อไปเราจะมาดูวิธีการและขั้นตอนการย้อมเสื้อม่อฮ่อมกัน ปัจจุบันนี้เสื้อม่อฮ่อมมีการย้อมได้หลายรูปแบบ มีการย้อมด้วยสีธรรมชาตินั้นคือการย้อมเสื้อม่อฮ่อมจากต้นห้อมหรือต้นคราม และการย้อมเสื้อม่อฮ่อมด้วยสีสังเคราะห์หรือสีย้อมผ้า เพื่อเป็นการลดต้นทุน และเพิ่มปริมาณการผลิตให้ทันต่อความต้องการของท้องตลาด
การย้อมด้วยต้นห้อมนิยมย้อมกันมากที่จังหวัดแพร่ เพราะต้นห้อมนั้นมีอยู่จำนวนมาก ชอบขึ้นบริเวณที่น้ำไหลผ่าน เราจะมาดูวิธีการเตรียมน้ำห้อมสำหรับย้อมเสื้อม่อฮ่อมด้วยวิธีธรรมชาติกันก่อน
วิธีการเตรียมห้อมเปียก ห้อมเปียกมีลักษณะคล้ายก้อนแป้งเปียกหรือผงสีที่ผสมน้ำเล็กน้อย สีของห้อมเปียกจะเป็นสีน้ำเงินเข้ม วิธีการเตรียม
1.ทำการตัดต้นห้อม ในการทำน้ำห้อมเราจะใช้ส่วนที่เป็นใบและกิ่งของต้นห้อม เทคนิคในการเก็บต้นห้อมให้ได้สีคุณภาพดีนั้น ต้องเก็บต้นห้อมในตอนเช้าก่อนเวลา 8.00 นาฬิกาและตอนเย็นหลังสี่โมงเย็นไปแล้ว เพราะต้นห้อมที่เก็บได้มาในช่วงเวลาดังกล่าวจะมีคุณภาพดี เมื่อนำมาทำสีย้อมจะได้สีที่ติดทนและเข้มดี
2.เมื่อเก็บต้นห้อมมาแล้วให้นำมาแช่น้ำทันที ทั้งต้นและใบห้อมที่เก็บมาได้ ทำการแช่ในน้ำสะอาด และทิ้งไว้จนใบห้อมเน่าหรือประมาณ 70-80 ชั่วโมงหรือประมาณ 2 วัน เมื่อน้ำใบห้อมเน่าได้ที่แล้ว ให้นำใบและกิ่งของห้อมออกจากน้ำ ซึ่งสีของน้ำใบห้อมที่ได้จะมีลักษณะเป็นสีดำเหมือนน้ำเน่าทั่วไป น้ำหมักใบห้อมนี้เรายังไม่สามารถนำไปใช้ในการย้อมเสื้อม่อฮ่อมได้เลย ก่อนที่เราจะทำการย้อมเสื้อม่อฮ่อมเราต้องทำการดึงสีของห้อมออกมาก่อน
3.การดึงสีของห้อม ทำได้ด้วยการนำน้ำหมักใบห้อมมาผสมปูนขาว โดยค่อยใส่ปูนขาวในน้ำหมักใบห้อมพร้อมทั้งทำการตีให้น้ำเกิดฟองขึ้นมา เราจะทำการใส่ปูนขาวจนกระทั่งฟองที่เกิดจากการตีหรือที่คนพื้นที่เรียกว่า “การซวก” เกิดเป็นสีน้ำเงิน
4.เมื่อเราได้สีที่ต้องการจากการนำน้ำหมักใบห้อมผสมกับปูนขาวแล้ว ให้ทิ้งไว้หนึ่งคืนเพื่อให้เนื้อที่อยู่ในน้ำห้อมตกตะกอนลงมา และทำการกรองตะกอนนั้นออกมา ตะกอนที่ออกมาเรียกว่า “ห้อมเปียก” ซึ่งห้อมเปียกนี้ก็คือผงสีย้อมจากธรรมชาติ ซึ่งห้อมเปียกนี้มีคุณสมบัติที่ไม่ละลายในน้ำที่เป็นกลาง
จะเห็นว่าการทำห้อมเปียกสำหรับนำไปย้อมเสื้อม่อฮ่อมเพื่อทำการเสื้อม่อฮ่อมราคาส่งนี้ ล้วนเป็นภูมิปัญญาชาวบ้านที่สืบทอดกันมาแต่ช้านาน คนรุ่นหลังอย่างเราควรที่จะช่วยเหลือและอนุรักษ์วัฒนธรรมอันดีงามไว้ในการย้อมเสื้อม่อฮ่อม
